Pakiet mobilności a wynagrodzenia kierowców w 2022 roku

Pakiet mobilności to jeden z najważniejszych zbiorów przepisów, który fundamentalnie zmienił sposób wynagradzania kierowców w transporcie międzynarodowym. Te rewolucyjne regulacje weszły w życie w 2022 roku i stanowią implementację dyrektyw Unii Europejskiej do polskiego systemu prawnego. Zmiany dotyczą przede wszystkim kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe, którzy utracili możliwość otrzymywania należności z tytułu podróży służbowych, ale jednocześnie zyskali prawo do wynagrodzenia według stawek obowiązujących w krajach, gdzie realizują usługi transportowe.

Wprowadzenie pakietu mobilności oznacza koniec dotychczasowego systemu, w którym wynagrodzenie kierowców międzynarodowych składało się z dwóch głównych elementów: płacy zasadniczej z dodatkami oraz należności z tytułu podróży służbowej. Według szacunków firm transportowych, drugi składnik stanowił w wielu przypadkach około 70% całkowitych poborów kierowcy. Ta fundamentalna zmiana wymusiła na przedsiębiorcach transportowych całkowitą reorganizację systemów wynagradzania i rozliczania swoich pracowników.

Definicja i zakres pakietu mobilności

Pakiet mobilności stanowi kompleksowy zbiór przepisów mających na celu wdrożenie i stosowanie przepisów unijnych w ramach krajowego systemu prawnego. Głównym celem tych regulacji jest doprowadzenie do ujednolicenia procedur w zakresie transportu drogowego na obszarze całej wspólnoty europejskiej. Zmiany te dotyczą nie tylko stawek wynagrodzenia kierowców realizujących międzynarodowe przewozy drogowe, ale również całego systemu delegowania pracowników i rozliczania ich pracy.

Pakietem mobilności nazywamy zmiany w przepisach obowiązujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, których celem jest wdrożenie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 roku oraz stosowanie Rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady: 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 roku oraz 2020/1055 z dnia 15 lipca 2020 roku. Te dokumenty prawne stanowią fundament dla wszystkich zmian wprowadzonych w polskim systemie transportu drogowego.

W ramach pakietu skorygowano ponadto zasady delegowania i wynagradzania kierowców wykonujących międzynarodowy transport drogowy. Te korekty mają daleko idące konsekwencje dla całej branży transportowej, szczególnie dla firm zatrudniających kierowców wykonujących regularne przewozy międzynarodowe.

Z punktu widzenia omawianej tematyki najważniejsze zmiany wprowadzono do Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców. Ta ustawa stanowi podstawę prawną dla regulacji czasu pracy i wynagradzania kierowców w Polsce, a wprowadzone do niej zmiany mają bezpośredni wpływ na codzienną pracę tysięcy kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe.

Podróże służbowe w nowym systemie prawnym

Jedna z najważniejszych zmian wprowadzonych przez pakiet mobilności dotyczy redefinicji pojęcia podróży służbowej. W ramach nowelizacji zmianie uległ art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku, w którym zdefiniowano pojęcie podróż służbowa w nowy sposób. Ta zmiana ma fundamentalne znaczenie dla sposobu wynagradzania kierowców i rozliczania ich pracy.

Zgodnie z nową definicją, podróżą służbową jest każde zadanie służbowe realizowane wyłącznie w ramach krajowych przewozów drogowych. To ograniczenie ma kluczowe znaczenie, ponieważ oznacza, że kierowcy wykonujący przewozy międzynarodowe nie mogą już korzystać z systemu należności z tytułu podróży służbowych.

Szczegółowe zasady określania podróży służbowej obejmują następujące elementy:

1. Przewóz drogowy poza siedzibę pracodawcy, na którego rzecz kierowca wykonuje swoje obowiązki
2. Przewóz poza inne miejsce prowadzenia działalności przez pracodawcę, w szczególności filie, przedstawicielstwa i oddziały
3. Wyjazd poza miejscowość w celu wykonania przewozu drogowego
4. Wszystkie powyższe działania muszą być realizowane wyłącznie w ramach krajowych przewozów drogowych

Kierowcy wykonującemu krajowe przewozy drogowe w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego. Te należności są ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 77(5) § 3-5 Kodeksu pracy, co zapewnia kierowcom odpowiednie zabezpieczenie finansowe podczas wykonywania zadań służbowych na terenie kraju.

W konsekwencji warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej kierowcy zatrudnionemu u pracodawcy spoza sfery budżetowej określa się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę. To rozwiązanie daje elastyczność w kształtowaniu warunków wynagradzania, ale jednocześnie ustanawia minimalne standardy ochrony pracowników.

W razie braku odpowiednich postanowień w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę, kierowcy przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej na zasadach określonych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Rewolucyjne zmiany dla pracowników delegowanych

Zasadnicze zmiany wynikające z pakietu mobilności odnoszą się do pracowników delegowanych, ponieważ z początkiem lutego 2022 roku kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych otrzymał prawo do wynagrodzenia przysługującego w wysokości obowiązującej na terenie danego państwa Unii Europejskiej. Ta zmiana ma fundamentalne znaczenie dla całej branży transportowej i oznacza całkowitą rewolucję w systemie wynagradzania kierowców międzynarodowych.

Nowe rozwiązania w zakresie delegowania mają zastosowanie w odniesieniu do kierowców wykonujących określone typy przewozów. Pierwszym typem jest transport kabotażowy, polegający na wykonywaniu przewozów pojazdem zarejestrowanym w innym kraju lub przez firmę z innego państwa niż państwo, gdzie jest realizowana usługa. Ten typ transportu jest szczególnie popularny w Europie Zachodniej i stanowi znaczną część działalności polskich firm transportowych.

Przepisów o delegowaniu nie stosuje się jednak w przypadku określonych typów przewozów, co stanowi ważne wyjątki od ogólnych zasad. Pierwszym wyjątkiem są przewozy tranzytowe, w tym transport bilateralny, czyli dwustronny. Te przewozy, ze względu na ich specyfikę, nie podlegają nowym regulacjom dotyczącym delegowania pracowników.

Drugim ważnym wyjątkiem są przewozy kombinowane, zwane również intermodalnymi. Te przewozy polegają na połączeniu co najmniej dwóch różnych rodzajów transportu, na przykład morskiego i drogowego. Ze względu na złożoność logistyczną i międzynarodowy charakter tych operacji, zostały one wyłączone spod działania przepisów o delegowaniu.

Przykład zastosowania nowych przepisów: Polski kierowca zatrudniony przez firmę transportową z Warszawy wykonuje przewóz kabotażowy w Niemczech. Zgodnie z nowymi przepisami, musi otrzymać wynagrodzenie nie niższe niż kierowca niemiecki wykonujący podobną pracę na terenie Niemiec. Oznacza to, że jego wynagrodzenie zasadnicze będzie obliczane według stawek obowiązujących w Niemczech, a nie w Polsce.

Jak już wspomniano, prawo do należności z tytułu podróży służbowych mają wyłącznie pracownicy realizujący przewozy krajowe. Kierowcy wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie są w podróży służbowej w rozumieniu art. 77(5) § 1 Kodeksu pracy, zgodnie z art. 21b ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku.

Według szacunków firm transportowych, należności z tytułu podróży służbowej stanowiły w wielu przypadkach około 70% całkowitych poborów kierowcy. Ta drastyczna zmiana wymusiła na pracodawcach całkowitą reorganizację systemów wynagradzania i poszukiwanie nowych sposobów konkurowania na rynku pracy.

Nowy system obliczania wynagrodzeń

Po wprowadzeniu pakietu mobilności, wynagrodzenie kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe jest obliczane w zupełnie nowy sposób. Dla ustalenia przysługujących im należności uwzględniane jest wyłącznie wynagrodzenie z dodatkami płacowymi, które obejmują dodatki z tytułu pracy w nadgodzinach, pracy w porze nocnej, dyżurów i inne dodatki przewidziane w przepisach prawa pracy.

Kluczową zmianą jest fakt, że wynagrodzenie zasadnicze nie jest już ustalane według stawek krajowych, jak miało to miejsce dotychczas. Zamiast tego, wynagrodzenie jest ustalane w wysokości obowiązującej na obszarze państwa, w którym kierowca realizuje usługę transportową. Ta zasada ma fundamentalne znaczenie dla całego systemu wynagradzania w transporcie międzynarodowym.

Oznacza to praktyczną implementację zasady równego traktowania pracowników w Unii Europejskiej. Polski kierowca wykonujący przewozy w Niemczech musi otrzymać wynagrodzenie nie niższe niż jego niemiecki odpowiednik wykonujący podobną pracę. Ta zasada ma na celu wyeliminowanie nieuczciwej konkurencji opartej na różnicach w kosztach pracy między poszczególnymi krajami członkowskimi.

System dodatków płacowych pozostaje bez zmian i obejmuje następujące elementy:

• Dodatek z tytułu pracy w nadgodzinach
• Dodatek za pracę w porze nocnej
• Dodatek za dyżury
• Inne dodatki przewidziane w przepisach prawa pracy lub umowach

Te dodatki są naliczane zgodnie z polskimi przepisami prawa pracy, ponieważ umowa o pracę pozostaje zawarta z polskim pracodawcą. Jedynie wynagrodzenie zasadnicze jest ustalane według stawek obowiązujących w kraju wykonywania usługi.

Konsekwencje podatkowe i składkowe

Wprowadzenie pakietu mobilności pociągnęło za sobą również zmiany w zakresie opodatkowania i oskładkowania wynagrodzeń kierowców międzynarodowych. Do kierowców realizujących międzynarodowe przewozy drogowe mają zastosowanie, w zakresie ustalania podstawy wymiaru podatku dochodowego od osób fizycznych, przepisy dotyczące osób zatrudnionych w kraju i przebywających czasowo za granicą.

Ta ulga podatkowa ma na celu częściowe zrekompensowanie kierowcom dodatkowych kosztów związanych z pracą za granicą. Zwolnienie jest obliczane za każdy dzień pobytu za granicą, w którym podatnik pozostawał w stosunku pracy, w kwocie odpowiadającej 30% diety określonej w przepisach rozporządzenia w sprawie podróży służbowych.

W odniesieniu do oskładkowania stosuje się § 2 ust. 1 pkt 16 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Te przepisy określają specjalne zasady oskładkowania dla kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe.

Zwolnienie ze składek ZUS dotyczy części wynagrodzenia kierowców, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. Zwolnienie przysługuje w wysokości równowartości diety przysługujcej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach rozporządzenia w sprawie podróży służbowych.

Istnieje jednak ważne zastrzeżenie dotyczące minimalnej podstawy oskładkowania. Miesięczny przychód kierowców stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Oznacza to, że nawet po zastosowaniu zwolnień, podstawa oskładkowania nie może spaść poniżej określonego minimum.

Praktyczny przykład oskładkowania: Kierowca wykonujący przewozy międzynarodowe uzyskał w kwietniu 2022 roku przychód w wysokości 7000 złotych, co przekracza próg 5922 złotych. W takiej sytuacji stosuje się specjalne przepisy dotyczące oskładkowania, ale podstawa nie może być niższa od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Jeśli przychód w danym miesiącu wynosi mniej niż 5922 złote, składki są naliczane od rzeczywistego przychodu na ogólnych zasadach.

Wpływ na branżę transportową

Wprowadzenie pakietu mobilności ma daleko idące konsekwencje dla całej polskiej branży transportowej. Firmy transportowe musiały przeprowadzić gruntowną reorganizację swoich systemów wynagradzania, co wiązało się ze znacznymi kosztami i wyzwaniami organizacyjnymi. Wiele przedsiębiorstw musiało również przeanalizować rentowność poszczególnych tras i rodzajów przewozów.

Szczególnie dotknięte zostały firmy specjalizujące się w przewozach kabotażowych i cross-trade, które stanowią znaczną część polskiego eksportu usług transportowych. Te firmy musiały dostosować swoje modele biznesowe do nowych realiów prawnych, co często oznaczało zwiększenie kosztów operacyjnych.

Firmy transportowe musiały również zainwestować w nowe systemy informatyczne pozwalające na śledzenie czasu pracy kierowców w poszczególnych krajach i prawidłowe naliczanie wynagrodzeń według lokalnych stawek. To wymagało znacznych nakładów finansowych i organizacyjnych, szczególnie dla mniejszych przedsiębiorstw.

Pozytywnym aspektem zmian jest poprawa warunków pracy kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe. Nowy system gwarantuje im wynagrodzenie nie niższe niż kierowcom lokalnym w krajach, gdzie wykonują swoje usługi. To może przyczynić się do poprawy atrakcyjności zawodu kierowcy i zmniejszenia deficytu kadr w branży transportowej.

Długoterminowe skutki pakietu mobilności będą zależały od sposobu adaptacji firm transportowych do nowych warunków. Przedsiębiorstwa, które skutecznie dostosują swoje modele biznesowe, mogą zyskać przewagę konkurencyjną, podczas gdy te, które nie poradzą sobie z wyzwaniami, mogą być zmuszone do ograniczenia działalności lub zmiany profilu działalności.

Najczęstsze pytania

Nie, pakiet mobilności dotyczy tylko kierowców wykonujących transport kabotażowy i przewozy cross-trade. Kierowcy wykonujący przewozy tranzytowe, w tym transport bilateralny, oraz przewozy kombinowane są wyłączeni spod działania tych przepisów.

Kierowca musi otrzymać wynagrodzenie nie niższe niż kierowca niemiecki wykonujący podobną pracę. Wynagrodzenie zasadnicze jest ustalane według stawek obowiązujących w Niemczech, dodatkowo mogą przysługiwać polskie dodatki z tytułu nadgodzin, pracy nocnej i dyżurów.

Tak, kierowcy wykonujący wyłącznie krajowe przewozy drogowe nadal mają prawo do należności z tytułu podróży służbowych. Przysługują im diety, ryczałty noclegowe i inne należności określone w przepisach o podróżach służbowych.

Kierowcom przysługuje zwolnienie z podatku dochodowego w wysokości 30% diety za każdy dzień pobytu za granicą. Zwolnienie to ma na celu częściowe zrekompensowanie dodatkowych kosztów związanych z pracą za granicą.

Większość przepisów weszła w życie 1 marca 2022 roku, ale niektóre regulacje obowiązują już od 2 lutego 2022 roku, inne od 21 lutego oraz 29 maja 2022 roku. Różne terminy wynikają ze specyfiki poszczególnych regulacji i potrzeby stopniowego wprowadzania zmian.